វត្តពោធិសត្ថារាម ហៅពានា: "ប្រវត្តិសាស្រ្តទឹកដីខ្មែរកម្ពុជាក្រោម"

ប្រវត្តិសាស្រ្ត

ទឹកដីខ្មែរកម្ពុជាក្រោម

កម្ពុជាក្រោម ជាផែនដីមួយភាគស្ថិតនៅប៉ែកខាងកើត ប្រទេសកម្ពុជាសម័យបច្ចុប្បន្ន។ កាលពីសម័យដើមផែនដីនេះមានឈ្មោះ ហៅថាកម្ពុជាទឹកលិច។ តាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រឲ្យដឹងថាកាលសម័យនោះ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមានវិសាលភាពធំធេងណាស់,អ្នកប្រវត្តិ សាស្ត្រសន្មតិហៅថាចក្រភពខ្មែរ។ នៅក្នុងសម័យនោះប្រទេសកម្ពុជា ជាប្រទេសចក្រពត្តិ ដែលមានឥទ្ធិពលនិងឫទ្ធានុភាពទៅលើប្រទេសនានានៅជិតខាងដូចយ៉ាង ប្រទេសចម្ប៉ា (Champa) ប្រទេសមន,ប្រទេសជ្វា។ល។

១.ប្រវត្តិ

ការដែលមានឈ្មោះថា កម្ពុជាលិចទឹក ពីព្រោះកាលសម័យនោះមានតែប្រទេសកម្ពុជាកណ្ដាលនេះទេដែលជាដែនដី គោក។ ចំណែកដែនដីប៉ែកខាងកើត (កម្ពុជាក្រោមសព្វថ្ងៃមានផ្ទៃក្រឡាទំហំ ៦៧.៧០០គីឡូម៉ែត្រក្រឡាដោយរាប់ទាំងកោះត្រល់ និងកោះត្រឡាច) នៅជាប្រជុំកោះនៅឡើយ។
នៅទីនោះពុំសូវមានបណ្ដាជនខ្មែរ រស់នៅទេ (ខ្មែរពុំសូវចូលចិត្តរស់នៅតាមមាត់ទឹកដែលមានរបរនេសាទត្រីជាប្រ មុខ) ម្ល៉ោះហើយ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ក៏ពុំបានយកព្រះទ័យទុកដាក់ ត្រួតពិនិត្យផែនដីនោះឲ្យបានហ្មតចត់ប៉ុន្មានដែរ។ មហាអាណាចក្រខ្មែរនាសម័យនោះមានព្រំប្រទល់ដែនខាងជើងទល់នឹង ប្រទេសចម្ប៉ា (ចាម) ដែលសព្វថ្ងៃនៅត្រង់ ខេត្រប៊ិញធ្វឹន BinhThuan ខាងកើតទល់សមុទ្រចិន ខាងលិចទល់នឹងទន្លេសាលូអងប្រទេសភូមាសព្វថ្ងៃ និងខាងត្បូងទល់នឹងឈូងសមុទ្រសៀម។ លុះប្រហែលមួយសតវត្សរ៍ក្រោយមក កម្ពុជាទឹកលិចក្លាយជាដែនដីគោក(ដោយដីល្បាប់ទន្លេមេគង្គហូរចាក់)។ ពេលនោះប្រជារាស្ត្រខ្មែរបាននាំគ្នាទៅរស់នៅយ៉ាងកុះករថែមទាំង មានកំពង់ផែមួយយ៉ាងធំទៀតផងគឺ កំពង់ផែព្រៃនគរ (Saigon ឬ Ho Chi Minh) សព្វថ្ងៃនេះ។

នៅឆ្នាំ១៨៥៩ អាណានិគមបារាំងសែស បានចូលមកកាន់កាប់ដែនដីកម្ពុជាក្រោមប៉ែកខាងកើត និងនគរចម្ប៉ាដែលពេលនោះស្ថិតនៅក្រោមអំណាចយួន។ ក្រោយមកនៅឆ្នាំ១៨៦២ រដ្ឋការអាណានិគមបារាំងសែស បានឃុបឃិតលួចធ្វើសន្ធិសញ្ញាបារាំង-យួនមួយ ដោយសម្ងាត់ (ដែលប្រជារាស្ត្រខ្មែរជាម្ចាស់ទឹកដី មិនបានដឹងសោះ) ប្រគល់ខេត្តទាំង៣នោះអោយស្ដេចយួនអាណ្ណាម កាន់កាប់តទៅដោយស្ថិតនៅជាប្រទេសក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង។ប៉ុន្តែ បារាំងសែស ដាក់ឈ្មោះភូមិភាគនេះហៅថា (La Cochinchine) កូស័ងស៊ីន ។

ក.ស្ដេចជ័យជេដ្ឋាទី២

តាមប្រវត្តិសាស្ត្រឲ្យដឹងថា ដើមឡើយ យួនមិនទាន់មករស់នៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជាក្រោមនៅឡើយទេ។ លុះដល់ស្ដេចជ័យជេដ្ឋាទី២ យកបុត្រីស្ដេចយួនឈ្មោះ ង៉ុក វ៉ាង (យួនៈNguyễn Phúc Ngọc Vạn) ធ្វើជាមហេសីមក ជាតិយួនក៏ចាប់ផ្ដើមទន្ទ្រានចូលមករស់នៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជាក្រោម បន្តបន្ទាប់គ្នារហូតមក។ នៅឆ្នាំ១៦២៣, ស្ដេចយួនបានបញ្ជូនបេសកជនមួយក្រុមមកក្រាបបង្គំសុំស្ដេចខ្មែរ ឲ្យអនុញ្ញាតឈប់យកពន្ធអាករនានាក្នុងភូមិភាគក្រុងព្រៃនគរ។ ដោយស្រលាញ់ប្រពន្ធស្រស់ល្អ និងដោយលង់ក្នុងកលល្បិចស្ត្រីយួន ស្ដេចជ័យជេដ្ឋាទី២ ក៏អនុញ្ញាត្តិតាមពាក្យសុំរបស់ស្ដេចយួន។ តាំងពីពេលនោះមក យួនចាប់ផ្ដើមវាយលុកយកទឹកដីកម្ពុជាក្រោមបន្តិចម្ដងៗរហូតទាល់តែ ទឹកដីកូស័ងស៊ីន ទាំងមូលធ្លាក់ក្នុងកណ្ដាប់ដៃយួនទើសសព្វថ្ងៃនេះ។

ម្យ៉ាងទៀត តាមប្រវត្តិសាស្ត្រ ជាតិយួននេះមានមធ្យោបាយ ដ៏ប្រសិទ្ធភាពមួយដែលគេតែងបានទទួលជោគជ័យតាំងពីអតីតកាលមកគឺ រឿងស្រីយួន នេះឯងមើលចុះប្រទេសចម្បាដែលត្រូវរលាយបាត់ពីផែនទីពិភពលោក ក៏ព្រោះតែស្ដេចចាមយកប្រពន្ធយួនដែរ។ រឿងទាំងនេះជាការពិតជាក់ស្ដែង ដែលគេមិនអាចប្រកែកបានឡើយ។

នៅក្នុងរាជព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ ប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងសភាពវឹកវរ និងក្នុងឥទ្ធិពលជាតិយួនកាន់តែធ្ងន់បន្តិចម្ដងៗ។ ពីឆ្នាំ១៦២០ ដល់ឆ្នាំ១៦២៤, ស្ដេចអង្គនេះ បានកែប្រែច្បាប់ទម្លាប់នានាក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទាំងមូល រួចក៏បានតាំងទីក្រុងនៅឧត្ដុង្គ។

ក.១.វិបត្តិរាជបល្ល័ង្គ

ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ បានសុគតក្នុងចន្លោះឆ្នាំ១៦២២ និង១៦២៧។ ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២មានកូន៣នាក់គឺ៖

កូនទី១ គឺចៅពញាតូ (១៦២៥ -១៦៣១)
កូនទី២ គឺ(គ្មានបានបញ្ជាក់នៅក្នុងពង្សាវតារទេ) និង
កូនទី៣ គឺព្រះអង្គច័ន្ទ ហៅចៅពញាចន្ទ។

នៅពេលព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ យាងចូលសុវណ្ណគត ព្រះឧទ័យ ជាឧបរាជ (បងព្រះជ័យជេដ្ឋាទី២) បានដណ្ដើមរាជ្យអំពីកូនព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ (ការដណ្ដើមរាជ្យរវាង ក្មួយនឹងមាបានផ្ទុះជាសង្គ្រាមក្នុងស្រុកក្លាយទៅជាសោកនាដ្យ កម្ម ដ៏សោកសៅមួយនៅក្នុងរាជវង្សានុវង្សក្សត្រអង្គនេះតរៀងមក)។

ចៅពញាតូ បានគ្រងរាជ្យនៅឆ្នាំ១៦២៥ ហើយទ្រង់សុវណ្ណគតទៅវិញ នៅឆ្នាំ១៦៣១ ។ ក្សត្រានេះត្រូវបានជ័យជេដ្ឋាទី២ ជាបិតាអប់រំយ៉ាងហ្មត់ចត់។ ចៅពញាតូមានគូដណ្ដឹងម្នាក់គឺព្រះនាង អង្គវត្តី។ ប៉ុន្តែនៅពេលដែល ចៅពញាតូ ទ្រង់ព្រះផ្នួសនៅឡើយ ព្រះឧទ័យ ជាមា បានរៀបអភិសេកព្រះនាង អង្គវត្តី ។ ក្រោយមក,ចៅពញាតូចាកព្រះភ្នួស, លបទាក់ទងព្រះនាងអង្គវត្តីគេចភៀសខ្លួនចេញពីវាំង។ ប៉ុន្តែ ព្រះឧទ័យចាប់បានទ្រង់ក៏ធ្វើគត់ក្សត្រទាំងពីរអង្គនោះទៅ។ នៅឆ្នាំ១៦៤០ ព្រះឧទ័យ បានលើករាជ្យឲ្យទៅកូនរបស់ខ្លួនគឺ អង្គនន់។ ពីរឆ្នាំក្រោយមកចៅពញាចន្ទ (កូនទី៣ របស់ជ័យជេដ្ឋាទី២) បានក្រោកឡើងប្រឆាំងរួចក៏បានធ្វើគត់ ព្រះឧទ័យ និងអង្គនន់។

ឃាតកម្មខាងលើនេះ បានធ្វើឲ្យសង្គ្រាមក្នុងស្រុកផ្ទុះឡើងជាថ្មីទៀតរហូតទល់នឹងរាជ្យជ័យជេដ្ឋាទី៤។

ចៅពញាចន្ទទ្រង់ព្រះនាម ព្រះរាមណ៍ចុលសៈ មានអគ្គមហេសីជាជាតិជ្វា។ ចំណែកព្រះបទុមរាជាវិញ (កូនរបស់ព្រះឧទ័យ)កាលបើឃើញ ចៅពញាចន្ទធ្វើគត់បិតា និងព្រះរាមរបស់ខ្លួនដូច្នេះ ក៏តាំងបង្កទ័ព ក្រោកប្រឆាំងពញាចន្ទភ្លាមដែរ។ ប៉ុន្តែ ត្រូវទទួលបរាជ័យ ក៏ភៀសខ្លួនទៅពឹងមហេសីជ័យជេដ្ឋាទី២ ដែលជាជាតិយួនឲ្យជួយច្បាំង។ ក្សត្រីជាតិយួននេះធ្វើអន្តរាគមន៍ភ្លាម ដោយនាំទ័ព(ជនជាតិយួន)ដែលទើបតែរំដោះរួចពីនឹមពួកតុងកឹង។ ពេលនោះ ចៅពញាចន្ទត្រូវយួនចាប់ឃុំក្នុងទ្រុងដែករួចបន្ទាប់មកទ្រង់ សុវណ្ណគត់។ ព្រះបទុមរាជាឈ្នះសង្គ្រាម (ដោយសារយួនជួយ)ក៏ឡើងសោយរាជ្យហើយ ទ្រង់សុវណ្ណគត់នៅឆ្នាំ១៦៧២។ ព្រះអង្គជី ជាបុត្រច្បងឡើងស្នងរាជ្យសម្បត្តិ។ ប៉ុន្តែ ក្រោយមកព្រះអង្គជីត្រូវយួនធ្វើគត់ដើម្បីលើកអង្គនន់ ជាឧបរាជ។

ពេលព្រះអង្គ ជីសុគត់ ប្អូនរបស់ក្សត្រអង្គនេះឡើងគ្រងរាជ្យ ទ្រង់សន្មតិនាមហៅថា ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី៤ ។

កម្ពុជាក្រោម មិនមែនវៀតណាមខាងត្បូងទេ។ប្រទេសដែលហៅថាវៀតណាម ខាងត្បូងគឺជាដែនដីរាប់ចាប់តាំងពីខ្សែស្របទី១៧ ឆ្ពោះទៅប៉ែកខាងជើង។ ចំណែកប្រទេសកម្ពុជាក្រោម ឬកូសាំងស៊ីនគឺជាដែនដីស្ថិតនៅភាគខាងត្បូង ប្រទេសវៀតណាមខាងត្បូងចុះមកទល់និងសមុទ្រចិន និងឈូងសមុទ្រសៀម។ នៅក្នុងសតវត្សន៍ទី១៦, ១៧, ១៨ សាកលលោកមិនទាន់ស្គាល់ឈ្មោះកូសាំងស៊ីនទេ គេស្គាល់ឈ្មោះមួយទៀតសម្រាប់ភូមិភាគនេះគឺប្រទេសកម្ពុជា។ ជនជាតិយួនបានចូលមករាតត្បាតទឹកដីកម្ពុជាក្រោមពីឆ្នាំ ១៦៣០ ប៉ុន្តែ ពុំទាន់បានកាន់កាប់ទឹកដីរបស់ខ្មែរនេះផ្ទាល់នៅឡើយ ព្រោះប្រជារាស្ត្រដែលជាម្ចាស់ទឹកដីក៏បានធ្វើសង្គ្រាមប្រឆាំងតបត ទល់នឹងជនជាតិយួនជានិច្ច។ ជនជាតិយួន បានល្បងដណ្ដើមយកទឹកដីកម្ពុជាក្រោមចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៦៣០ មកទល់នឹង១៨៥៩ (ក្នុងរយៈពេលអាណានិគមនិយមបារាំសែស ត្រួតត្រាដែនដីកម្ពុជាក្រោមពេញបន្ទុក)។

នៅចំពោះមុខការតស៊ូដ៏ខ្លាំងក្លា របស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរក្រោម ស្ដេចយួនក៏បានចុះសន្ធិ្ធ សញ្ញាមួយជាមួយអាណានិគមបារាំង នាថ្ងៃទី១៥ មីនា ១៨៧៤ ដោយស្ដេចយួនបានប្រកាសថាយួនគ្មានសិទ្ធិលើទឹកដីកម្ពុជាក្រោមឡើយ។

២.ការបែងចែកកម្ពុជាក្រោម

ក.កម្ពុជាក្រោមប៉ែកខាងកើត

ជាដែនដីស្ថិតនៅខាងកើតកំពង់ផែព្រៃនគរ ឬសៃហ្គន។ ផែនដីនេះ កាលសម័យនោះ មានឈ្មោះហៅថាស្រុកដូណៃ។ ភូមិភាគ ដូនណៃនេះ ភាគធំសុទ្ធសឹងជាខ្ពង់រាប។ ស្រុកនេះបានត្រូវពួកជនជាតិយួនប្លន់យកនៅពេលដែលប្រទេសខ្មែរ កើតសង្គ្រាមក្នុងស្រុកគឺក្នុងរវាង គ.ស ១៦២៣។ ក្នុងភូមិភាគដែនដី ដូណៃ នេះមានជាអាទិ៍ ខេត្តកោះគង (Go Cong យួនហៅហ្កកុង),ទួលតាមោក(Thu dau Mot យួនហៅធូយ៉ូវម៉ូត),ព្រះសួគ៌ា(Ba Ria យួនហៅបារៀ),ចង្វារត្រពាំង (Bien Hoa យួនហៅបៀនវ៉ា), អូកាប់ (Vung Tau យួនហៅវុងតាវ)។ វត្តឃ្លាំង ក្នុងខេត្តឃ្លាំង ដែលជនជាតិយួនហៅថា ខេត្តសុកត្រាំង។

ខ.កម្ពុជាក្រោមប៉ែកខាងលិច

ជាដែនដីស្ថិតនៅភាគខាងលិច កំពង់ផែព្រៃនគរ គឺត្រើយខាងឆ្វេងទន្លេសៃហ្គន, សព្វថ្ងៃគេចូលចិត្តហៅថា ដែនដីសណ្ដរទន្លេមេគង្គ។ ភូមិភាគនេះ មានបណ្ដារាស្ត្រខ្មែររស់នៅយ៉ាងកុះករ, សម្បូរណ៍ដោយព្រែក, ទន្លេ, អូ, ជ្រលង, បឹងបួរ។ ដីនៅតំបន់នេះមានជីរជាតិល្អណាស់ សម្រាប់វិស័យកសិកម្ម។ កម្ពុជាក្រោមប៉ែកខាងលិច ជាភូមិភាគដីវាលទំនាប។ នៅក្នុងសម័យនោះភូមិភាគនេះ ចែកចេញតែ៣ខែត្រធំៗ គឺ៖

ខេត្តឡុងហូ (ក្នុងអំឡុងចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ យួនចែកចេញជាខែត្រវិញឡុង សាដែក, និងត្រាវិញ)។
ខេត្តមាត់ជ្រូក (ក្នុងអំឡុងចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០យួនចែកជាខែត្រចូវដុក, ឡុងស្វៀន, កឹនថើ, និងសុកត្រាំង)។
ខេត្តពាម (ក្នុងអំឡុងចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ១៩៦០យួនចែកជាខេត្ត ហាទៀង រ៉ាចយ៉ា និងបាក់លីវ) ។

សូមបញ្ជាក់ថា ដែនដីកម្ពុជាក្រោមត្រូវរាប់បញ្ជូលកោះពីរផង គឺកោះត្រឡាច (Con Son យួនហៅ កូនសឺន) និងកោះត្រល់ (Phu Quoc យួនហៅ ហ្វូកួក) ។

៣.អាណាខេត្តនៅកម្ពុជាក្រោម

នៅកម្ពុជាក្រោមទាំងមូល កាលពីសម័យមុន ចែកចេញជាអាណាខេត្តធំៗ៤គឺ៖

ក្រោយមកអាណាខេត្តទាំងនោះត្រូវបានបែងចែកជាខេត្តតូចៗចំនួន ២១ខេត្ត ដែលនៅប្រើរហូតដល់ចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០។ ឈ្មោះខេត្តទាំង២១នោះគឺៈ

១- ព្រះត្រពាំង	២-ស្រុកឃ្លាំង
៣-មាត់ជ្រូក	៤-ក្រមួន ស
៥-ពលលាវ	៦-ទឹកខ្មៅ
៧-ពាម	៨-ព្រែកឫស្សី
៩-លង់ហោរ	១០-ពាមបារាជ
១១-រោងដំរី	១២-ព្រៃនគរ
១៣-ទួលតាមោក	១៤-ផ្សារដែក
១៥-ចង្វារត្រពាំង-ស្រកាត្រី	១៦-មេស
១៧-កោះគង	១៨-ព្រះសួគ៌ា
១៩-ផ្សំអំបើស	២០-ឈ្មោះថ្មី
២១-អូរកាប់

វត្តពោធិសត្ថារាម ហៅពានា

រូបភាព

Wednesday, October 8, 2014

"ប្រវត្តិសាស្រ្តទឹកដីខ្មែរកម្ពុជាក្រោម"

No comments:

Post a Comment

ប្រវត្តិមេដឹកនាំនៅកម្ពុជា